دسته بندی مواد و داروهای ضد سرطان + توضیحات کامل

داروهای ضد سرطان شامل چیست ؟

سرطان ، گروهی از بیماری‌ها که شامل رشد غیرطبیعی سلول‌های تغییر یافته با توانایی حمله یا انتشار به سایر قسمت‌های بدن می باشد . امروزه داروهای ضد سرطان زیادی وجود دارد که تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند و  گاهی به صورت تنها استفاده شده و گاهی در کنار هم. برخی از داروهای ضد سرطان ، کم اثر می باشند و برخی هم خط آخر درمانی هستن . بعضی از این داروهای ضد سرطان ، برای چندین نوع سرطان استفاده میشوند و بعضی هم منحصر به فرد برای یک سرطان هستند . در ادامه با انواع این داروها و نحوه دسته بندی آن ها آشنا می شویم .

انواع دسته بندی داروهای ضد سرطان

۱) عوامل آلکیله کننده – alkylating agents

2) آنتی متابولیت ها – antimetabolite

3) آنتی بیوتیک های ضد تومور – anti tumor antibiotics

4) مهار کننده(جلوگیری) های توپوایزومراز – Topoisomerase inhibitors

5) مهار کننده های میتوتیک – Mitotic inhibitors

6) کورتیکواستروئید ها – Corticosteroids

7) رده های دارویی دیگه – Other types of drugs

8) دسته ی موثر برسرطان اما ج دای شیمی درمانی Other types of drugs used to treat cancer

دسته ی اول عوامل آلکیله کننده

این نوع مواد شیمیایی دارویی با مهار کپی شدن و تولید دوباره ی سلول سرطانی از راه آسیب به DNA سلول ، از تکثیر سلول های سرطانی جلوگیری میکنند.این عملیات در تمام فاز های چرخه ی سلولی انجام میشود و برای درمان انواع سرطان  مثل سرطان ریه ، پستان ، تخمدان ،خون، غدد لنفاوی  ،تومور های بدخیم سرطان مغز استخوان و سرطان بدخیم نسوج همبند ، از آن استفاده میکنند.

این دسته از مواد به دلیل اینکه باعث آسیب به مغز استخوان میشوند ، ممکن است شخص علاوه بر سرطان خود ، دچار سرطان خون بشود که بعضی از مرگ و میر های سرطانی به خاطر عوارض دارویی هستند ک یکی از موارد آن ، همین ایجاد سرطان ثانویه است . ریسک ابتلا به آن  هم بین ۵ الی ۱۰ سال می باشد و کاملا بستگی به دوز دارو دارد و  نه ژنتیک و توانایی بدن فرد . مواد ضد سرطان آلکیله کننده شامل : آلتراتامین ، کربوپلاتین ، سیس پلاتین ، سایکلوفسفامید ، کلرامبوسیل ، مکلورتامین ، تیوتپای معروف تموزولومید و  بنداماستین .

عوامل آلکیله کننده یک زیر دسته ای به اسم نیتروزو اوره ها دارند که این زیر دسته مواد ضد سرطانی می باشند که برعکس دیگر موارد آلکیله کننده ، توانایی ورود به مغز را دارند و در بدن ، نقطه ای به نام  blood-brain barrier وجود دارد که اجازه ورود به خیلی از دارو ها و مواد را نمیدهد اما نیتروزواوره ها می توانند وارد شده و برای بعضی از تومور های مغزی درمان بسیار مناسبی هستند که  این دسته شامل مواد : کارماستین ، لوماستین ، استرپتوزوسین می باشد .

دسته ی دوم مواد ضد سرطان آنتی متابولیت

موادی ک در این دسته هستند ، به نوعی سازنده های RNA و DNA سلول های سرطانی رو گول میزنند . به این شکل که خود را جایگزین واحد های سازنده ی RNA و DNA  کرده و وقتی این اتفاق بیوفتد ، DNA ،  توانایی کپی شدن ندارد و تکثیر نخواهد شد . این مواد شیمیایی برای خیلی از سرطان ها استفاده میشود و متاسفانه روی سلول های سالم هم اثر گذارند . مانند سرطان خون و سرطان بیضه و پروستات و…. دارو هایی ک شامل این دسته هستند :

آزاسیتیدین ۵-فلوئورو اوراسیل ( داروی قطعی ضد میخچه و زگیل هم هست و همان طور که میدانید ، میخچه و زگیل نوعی تومور می باشند که تفاوت آن با تومور سرطانی این است که بیرون بدن و روی پوست قرار دارد . )

۶-مرکاپتوتوپورین ، کاپسیتابین( زلودا) ، فلوکسیریدین ، هیدروکسی اوره ، متوترکسات( راجع این ماده توی مطلب مواد سمی حرفایی زدیم ک چقد سمیه) ، نلارابین ، تیوگوانین مخلوط تریفلوریدین وتیپیراسیل

دسته ی سوم آنتی بیوتیک های ضد تومور

این مواد وارد DNA سلولی میشوند و با تغییر دی ان ای ، مانع رشد دی ان ای و کپی شدن میشوند. این دسته شامل دو زیر دسته است : 1) آنتراسایکلین ها 2) غیر آنتراسایکلین ها که هر دو دسته باعث آسیب های دائمی به قلب میشوند. مواد آنتراسایکلین ها مثل: دانورابایسین ، دوگزوروبایسین ، دوگزوروبایسین ، لیپوزومال ، اپیروبایسین ، ایداروبایسین والروبایسین و مواد ضد سرطان غیر آنتراسایکلینی مثل: بلئومایسین داکتینومایسین میتومایسین و میتوزانترون (ک این ماده مهار کننده توپوایزومراز هم هست ک در پست بعدی میگیم چیه)

دسته ی چهارم مواد ضد سرطان مهار کننده توپوایزومراز

این دسته تماما ، آلکالویید های گیاهی و سمی هستند که شامل دو دسته مهار کننده های توپوایزومراز | یا کامپتوتسین ها و مهار کننده های توپوایزومراز ll یا اپی پودوفیلوتوکسین ها می باشند . هر دو دسته با مهار توپوایزومراز داخل سلول ها ، از کپی شدن دی ان ای جلوگیری میکنند . توپوایزومراز ها ، آنزیم هایی هستند ک باعث جداشدن رشته های دی ان ای میشوند. وقتی این آنزیم ها مهار شوند ، دی ان ای ؛ توانایی کپی شدن ندارد . این دو دسته داروی ضد سرطان بعضی انواع خون ، سرطان ریه ،سرطان تخمدان ، سرطان روده و معده و سرطان پانکراس کامپتوتسین ها مثل ایرینوتکان ایرینوتکان لیپوزومال و توپوتکان اپی پودوفیلوتوکسین ها مثل اتوپوزاید (vp16) میتوزانترون ( که آنتی بیوتیک ضد تومور هم بود ) و تنیپوزاید پودوفیلین که جزئ انگشت شمار دارو های درمان کننده ی زگیل تناسلی می باشد ، از مهار کننده های توپوایزومراز دو می باشد .

دسته ی پنجم مواد ضد سرطان مهار کننده های میتوتیک

این دسته هم ، همگی آلکالویید های گیاهی هستند ( دلیل آن ، این است ک در آزمایشگاه ، توانایی سنتز به دلایل محدودیت تکنولوژی و مالی ، وجود ندارد و به همین علت از طبیعت و گیاهان استخراج میکنند ) مواد این دسته ، از تقسیم سلولی جلوگیری و سرطان را درمان میکنند. شامل 2 زیر دسته می باشد :۱-آلکالویید های گیاه پیچ تلگرافی ۲-آلکالویید های گیاهان خانواده ی سرخداریان

به تمامی سلول ها آسیب می‌زنند و فقط مختص سلول های سرطانی شده نیست . آلکالوئیدهای های سرخداریان مثل : کابازیتاکسل ، دوستاکسل ، پاکلیتاکسل ( تاکسول معروف که از میوه ی قرمز رنگ درخت سرخدار استخراج میشود ). آلکالوئیدهای های گیاه پیچ تلگرافی مثل: وینبلاستین ، وینکریستین ، وینکریستین لیپوزومالدو وینورلبین. این مواد شیمایی دارویی برای سرطان های مغز استخوان ، پستان ، غدد لنفاوی و خون استفاده میشوند و اینکه مواد گفته شده ممکن است باعث آسیب به سیستم اعصاب مرکزی بشود.

دسته ی ششم مواد ضد سرطان کورتونی یا کورتیکو استروئیدها

موادی که کورتون و در درمان سرطان استفاده میشوند ، شامل این موارد میشود : پردنیزولون و متیل پردنیزولون ، دگزامتازون. این دسته به تنهایی برای درمان سرطان استفاده نمیشوند و در واقع به عنوان داروی تکمیلی برای سرطان هستند . مثلا برای جلوگیری از حساسیت های دارویی ضد سرطانی یا برای حالت تهوع و استفراغ ناشی از دارو های ضد سرطانی و همچنین برای رفع بیحالی و ناتوانی بر اثر درمان سرطان.

دسته ی هفتم مواد ضد سرطانی که در دسته های دیگر جا ندارند

این دسته از داروهای ضد سرطان ، مکانیزم اثرشان متفاوت است و شامل این موارد هستند : بعضی گیاهی ، بعضی سنتزی و بعضی معدنی ، مثل : تری اکسید آرسنیک ( آنتی نئوپلاستیک ) ، تمامی ترانس رتینوییک اسید ها ، آسپاراژیناژ ، اریبولین ، ایگزابپیلون، اوماستاکسین ، پگاسپارگاس ، رومیدپسین ، وورینوستات.

دسته هشتم  روش های درمان سرطان ک جزو شیمی درمانی نیستن

این بخش شامل ۳ دسته هستند : یک ، هدف درمانی / دو : هورمون درمانی / سه : ایمنی درمانی / هدف درمانی شامل پیدا کردن پروتئین و گیرنده های مختص به سلول های سرطانی  و بعد هم هدف قرار دادن با داروی ضد سرطان مناسب یا پرتو درمانی. این روش ، کم ضرر ترین روش درمان سرطان هستش ولی برای سرطان بدخیم استفاده زیادی ندارد . این روش همچنین برای جلوگیری از برگشت سرطان و تومور استفاده میشود . هورمون درمانی شامل شناسایی هورمون های جنسی هست که باعث رشد سلول های  سرطانی میشوند. این سرطان ها در عضو های جنسی بدن رشد می‌کنند مثل پروستات و تخمدان و پستان. دارو هایی تجویز میشود که یا باعث عدم توانایی سلول های سرطانی از استفاده از هورمون ها و یا باعث تغییر در مکانیزم غدد میشود تا آن هورمون مشخص ، دیگر ترشح نشود و سرطان ، متوقف و یا از بین برود. این روش هم برای جلوگیری از برگشت سرطان و تومور استفاده میشود. ایمنی درمانی هم استفاده از موادی است که باعث تقویت یا هشدار به سیستم ایمنی بدن هستند و باعث میشود سیستم ایمنی مورد های سرطانی شده را شناسایی و بعد آن ها را از بین ببرند .